Fecr-i Ati Edebiyatının Genel Özellikleri

Kasım 04, 2024

  • 24 Temmuz 1908'de ilan edilen II. Meşrutiyet'ten sonra ülkede canlı ve hareketli bir edebiyat hayatı başlamıştır. Edebiyatta ki bu canlılık aslında ülkede II. Meşrutiyet'in getirdiği özgürlük ortamı içinde her türlü fikrin serbestçe tartışılabilir hale gelmiş olmasındandır. II. Meşrutiyet'in ilanından sonraki devirde edebiyatımız biraz da Abdülhamid'in baskılı rejiminden kurtularak imparatorluğu çepeçevre saran siyasi olayların içine girmiştir.
  • Bu yılların edebiyat ortamında edebiyata hevesli İstanbul gençlerinden bir grup 1909 da Fecr-i Ati adında bir topluluk kurarlar. Ülküleri Servet-i Fünun topluluğuna benzeyen fakat onlardan daha ileri bir edebiyat topluluğu meydana getirmektir. Bu sanatçılar da tıpkı Edebiyatı Cedideciler gibi Servet-i Fünun dergisini kendi eser ve görüşlerini yazacak bir organ saymışlar, edebiyatta yapmak istediklerini de bir bildiri ile açıklamışlardır.
  • Bu bildiride yeni görüşün hangi prensiplere sahip olduğu ve çizilmiş bir hedefe benzer hususlar yoktur. Edebi bir görüşün belirtilmesinden çok genç edebiyatçıların birlikte hareket edecekleri ve topluca çalışıp yazacakları açıklanmıştır. Önemli bir prensip ortaya koyamayan ve Servet-i Fünuncular kadar etkili bir ekol olamayan Fecri Ati topluluğunun daha sonraları ortaya çıkan gaye ve prensibi şöyle özetlenebilir: "Sanat, şahsi ve muhteremdir.
  • Ne var ki topluluğun üyelerinin hem yaş olarak çok genç olmaları, hem kültür yönünden oldukça zayıf bulunmaları, hem de edebiyatımızda yeni bir çığır açacak önemli prensipler ortaya koyamamış bulunmaları yüzünden Milli Edebiyat Hareketi'ni savunanlarca çok kolay bertaraf edilmişlerdir. Zaten Fecri Ati topluluğu varlıklarını gösterebilmek için sık sık kendilerinden öncekileri hırpalayan eleştiriler kaleme almaktan, Edebiyatı Cedideciler'in dil anlayışlarını sürdürüp bazı batı örnekleri teklifinden başka önemli bir rol oynayamamışlardır.
  • Ali Canip Yöntem'in o zaman Selanik'te topluluğun muhabir azası olmasına rağmen, onların fikirlerini de eleştirmesi belli bir edebi görüş birliğinin Kurulmamış olduğunu gösterir. Bu yüzden Fecri Aticiler daha fazla dayanamayıp iki yıl sonra Balkan Savaşı içinde dağılmışlardır.

Fecr-i Ati Edebiyatının Genel Özellikleri:

  • Servet-i Fünun dergisinde 1910'da bir bildiri yayımlayarak kendilerini kamuoyuna duyuran bir edebiyat topluluğudur.
  • Edebiyatımızda bildiri (beyanname, manifesto) yayımlayan ilk topluluktur, daha sonra Yedi Meşaleciler ve Garipçiler de bildiri yayımlamışlardır.
  • Topluluk üyeleri edebiyatta yenilikler yapma amacını taşımışlardır.
  • Fecr-i Aticiler "Sanat şahsi ve muhteremdir." görüşü nü savunmuşlardır.
  • Fransız edebiyatını örnek aldılar.
  • Servet-i Fünün'a tepki olarak ortaya çıkmışlar, onları yeteri kadar Batı yanlısı olamamakla suçlamışlardır fakat eleştirdikleri Servet-i Fünün'dan öteye gidememişlerdir.
  • Sanat anlayışları, dil ve üslup yönünden Servet-i Fünûn'a benzer.
  • Şiirlerinde ağır, süslü bir dil kullanmışlardır. Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalara sıkça yer vermişlerdir.
  • Türk edebiyatına herhangi bir yenilik getirememişlerdir.
  • Şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmışlardır.
  • Serbest müstezat nazım biçimini geliştirerek kullanmışlardır.
  • Aşk ve tabiat, şiirlerinde işledikleri başlıca konulardır.
  • Aşk teması, romantik ve duygusal özellik taşır. 
  • Doğa tasvirleri gerçekten uzaktır.
  • Şiirlerinde kişilerin psikolojik sorunlarına yer verdiler.
  • Sanatlı söyleyişlere ve imgelere sıkça yer vermişlerdir.
  • Düz yazı alanında önemli bir varlık gösteremeyen Fecr-i Ati sanatçıları, topluluk dağıldıktan sonra çeşitli alanlarda başarılı örnekler vermişlerdir.
  • Topluluk üyeleri şiirde sembolizm, parnasizm ile empresyonizmden; roman ve hikâyede realizm ile natüralizmden etkilenmişlerdir.
  • Fecr-i Ati bir bakıma Servet-i Fünun'la Milli Edebiyat arasında bir köprü işlevi görmüştür.
  • Bu dönem sanatçıları tiyatro türüne pek önem vermemişlerdir.
  • Batı'yla sanat bakımından daha güçlü ilişkiler kurmayı, halkın sanat kültürünü geliştirmek için halka konferanslar vermeyi, sanatı ileriye taşımayı amaçlamışlar, ama kısa sürede dağılan etkisiz bir topluluk olmuşlardır.
  • Fecr-i Aticilerin çoğu Milli Edebiyat akımına katılmış; bu dönem bir tek Ahmet Haşim'le anılır olmuştur.
  • Sanat anlayışlarında bir bütünlük olmadığı için Fecr-i Ati Topluluğu kısa süre içinde dağılmıştır.

Fecri Ati Edebiyatını Oluşturanların Bir Araya Geldikleri Okullar:

  • Galatasaray Sultanisi
  • Selanik İdadisi
  • Mektebi Hukuk
  • Darül Fünun
  • Gayret Kütüphanesi

Önemli

  • Beyanname ile ortaya çıkan ilk topluluk Fecri Ati'dir.
  • Edebiyatımızdaki ilk edebi topluluk Fecri Ati'dir.
  • Fecri Aticilerin asıl amacı; Türk edebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak Batı edebiyatını Türk edebiyatına tanıtmaktır.
  • Fecri atinin isim babası Faik Ali'dir.
  • Fecri Ati edebiyatının dağılmalarında etkili olan unsur: Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp'in çıkardıkları Genç Kalemler Dergisi etkilidir. Yani Milli Edebiyat hareketinin başlaması Fecri Ati'yi bitirir.
Dikkat! 




Tags: